کود سولفات آمونیوم، عناصر مغذی نیتروژن و گوگرد را برای گیاهان فراهم میکند. در مقایسه با سایر کودهای نیتروژندار، مانند اوره و آمونیوم نیترات، سولفات آمونیوم دارای مزایایی از منظر مکانیزمهای رشد گیاهان و مسائل زیستمحیطی است. این مزیتها عبارت است از: (1) آلوده شدن خاک قلیایی و گیاه به آمونیاک و نیترات در زمان استفاده از سولفات آمونیوم وجود ندارد، (2) هدر رفت نیتروژن به صورت تبخیر به شکل آمونیاک وجود ندارد، (3) منبع نیتروژن بهتری برای خاکهای شور است زیرا این کود آثار منفی کلرید سدیم (نمک) را بر رشد گیاهان از طریق اصلاح ساختار خاک خنثی میکند، (4) آثار مثبتی بر اسیدی کردن خاک دارد که موجب جذب بهتر فسفر موجود در خاک خواهد شد، (5) انتشار گاز دی اکسید کربن وجود نخواهد داشت، (6) موجب کاهش تبخیر آمونیاک و افزایش کارایی کود اوره در خاک میشود، (7) موجب اسیدی شدن ریزوسفر (rhizosphere) ریشه و تمایل به جذب NH4-N سولفات آمونیوم نسبت به NO3-N نیترات آمونیوم میشود، (8) آبشویی کمتری در صورت استفاده از سولفات آمونیوم نسبت به کودهای اوره و نیترات آمونیوم وجود دارد و (9) دی نیتریفیکیشن (Denitrification) کمتری در صورت استفاده از سولفات آمونیوم انجام شده و گازهای گلخانهای کمتری وارد محیط میشود.
همچنین سولفات آمونیوم در مقایسه با گوگرد گرانول تامینکننده گوگرد بهتری برای گیاه است زیرا گوگرد عنصری که معمولا به شکل گوگرد گرانول مورد استفاده قرار میگیرد نیازمند اکسیداسیون برای تبدیل شدن به SO4 است در صورتی که گوگرد در سولفات آمونیوم به خودی خود به صورت یون سولفات است.
آثار استفاده از کود سولفات آمونیوم در رشد گیاهان
نیتروژن یکی از عناصر مغذی مهم و حیاتی برای رشد گیاهان است. سولفات آمونیوم یکی از کودهایی است که نیتروژن و گوگرد مورد نیاز گیاهان را تامین میکند. نیتروژنی که از طریق کود سولفات آمونیوم تامین میشود، یکی از اجزای مولکول کلروفیل است که به گیاهان کمک میکند تا انرژی خورشید را برای فتوسنتز جذب کنند که این امر موجب رشد گیاه میشود. نیتروژن تامین شده توسط کود سولفات آمونیوم، نقش مهمی را در گیاه در خصوص تامین انرژی مورد نیاز گیاه برای رشد ایفا میکند. این انرژی در داخل گیاه ذخیره میشود و در موقع مورد نیاز مورد استفاده گیاه قرار میگیرد. نیتروژن موجود در سولفات آمونیوم، ماده مغذی حیاتی برای گیاه است که عموما در ریشه موجود است که در قالب پروتئین و آنزیم به جذب آب و عناصر مغذی توسط ریشه کمک میکند.
بنابراین انرژی مورد نیاز گیاهان از طریق نیتروژن تامین شده توسط کود سولفات آمونیوم رسانده شده و گیاه میتواند ثمرده باشد. سولفات آمونیوم از طریق نیتروژن موجود در آن، عامل سبز بودن گیاهان است و کمبود نیتروژن موجب زرد شدن رنگ گیاه میشود. بنابراین تامین نیتروژن گیاه با استفاده از کودهای نیتروژندار از جمله سولفات آمونیوم موجب کمک به موارد فوق و افزایش راندمان کشاورزی و باغداری میشود.
نیتروژن موجود در سولفات آمونیوم به عنوان جز یا بلوک اصلی سازنده پروتوپلاسم گیاهی است. پروتوپلاسم ماده نیمه شفاف و زنده در سلول گیاه است. این ماده به عنوان یک کاتالیزور عمل کرده و موجب رشد سریع ساقه، سلامت جوانهها و افزایش کیفیت میوه میشود. سولفات آمونیوم به توسعه جمعیت میکروارگانیزمهای خاک کمک کرده و به دلیل حلالیت بالا در آب در تمامی سیستمهای آبیاری استفاده میشود و به عنوان یک بهبود دهنده اسیدی خاک شناخته میشود. کود سولفات آمونیوم نباید با کودهای دارای کلسیم بالا اختلاط گردد.
گوگرد موجود در سولفات آمونیوم از فرآیندهای سنتز پروتئین در گیاه پشتیبانی میکند و در فعال کردن بسیاری از آنزیمها و پروتئینسازی و تعدیل سمی بودن برخی عناصر سنگین در گیاهان نقش مهمی دارد. گوگرد موجود در سولفات آمونیوم علاوه بر نقش عنصر مغذی در گیاه، به عنوان یک اصلاحکننده در خاکهای آهکی، سدیمی و شور عمل میکند. همچنین حضور گوگرد موجب جذب بهتر سایر عناصر مغذی مورد نیاز گیاه میشود. از سولفات آمونیوم در حالتهایی که آبیاری به صورت غرقابی است، استفاده میشود زیرا این کود آبشویی کمتری دارد و نیتروژن که به فرم آمونیوم است سریعتر و بهتر در اختیار ریشه گیاه قرار میگیرد.
سولفات آمونیوم عموما به محلول اسپریهای آفتکش و علفکش اضافه میشود تا کارایی این محلولها در کنترل علفهای هرز افزایش یابد. سولفات آمونیوم به راحتی با سایر کودهای نیتروژندار ترکیب میشود و میتواند مورد استفاده قرار گیرد. سولفات آمونیوم به دلیل اسیدی بودن آن باعث تغذیه بهتر گیاه شده و قلیایی بودن (شور بودن) خاک را اصلاح میکند. سولفات آمونیوم هم قبل از کشت و هم بعد از کشت در زمین کشاورزی زراعی و باغ قابل استفاده است.
عدم استفاده از کود سولفات آمونیوم در زمینهای کشاورزی جهت تامین نیتروژن و گوگرد مورد نیاز گیاهان موجب ریزش جوانههای گل در زمان گلدهی گیاه، کم شدن میزان رشد گیاه، کاهش تعداد دانهها و به زردی گراییدن برگهای گیاهان میشود.
از کود سولفات آمونیوم در زمینهای زراعی و باغی مانند: باغ انگور، مرکبات و پسته استفاده فراوانی میشود همچنین امکان استفاده از این کود در زمینهای زراعی برای محصولاتی چون گندم و همچنین سبزیجات و صیفیجات و گیاهان گلخانهای وجود دارد.
برای انواع محصولات کشاورزی زراعی و باغی مانند: پسته، انگور، مرکبات، سایر میوهها، صیفی و سبزی، محصولات گلخانهای، گندم، جو، ذرت، کلزا، یونجه و … باید با آنالیز شرایط خاک هر زمین کشاورزی و با توجه به شرایط هر منطقه، میزان استفاده از کود سولفات آمونیوم تجویز شود. بنابراین فارغ از میزان مصرفی که بر روی بستهبندی کود سولفات آمونیوم برای انواع محصولات کشاورزی درج میشود، استفاده بهینه از این کود مستلزم آنالیز دقیق شرایط خاک، شرایط آب و هوایی منطقه و نوع گیاه است. همچنین استفاده از آن در زمان مناسب به افزایش راندمان کشاورزی و باغداری کمک خواهد کرد.
استفاده از کود سولفات آمونیوم برای زمینهای با خاک اسیدی توصیه نمیشود. در ایران تنها بخشی از زمینهای کشاورزی شمال کشور که در آن محصولاتی چون چای کشت میشود دارای pH اسیدی هستند و عمده زمینهای کشاورزی ایران دارای pH قلیایی بوده و استفاده از سولفات آمونیوم در آنها توصیه میشود.
جمعبندی و نتیجهگیری
کود سولفات آمونیوم یکی از کودهای نیتروژندار و گوگرددار مفید و پرمزیت برای زمینهای کشاورزی بویژه زمینهای کشاورزی ایران است. این کود به دلیل داشتن محتوای نیتروژن و گوگرد موجب بهتر شدن رشد گیاهان، جذب بهتر آب و عناصر مغذی در ریشه گیاه، سبز بودن گیاه، میوهدهی و ثمردهی بهتر، رشد سریع ساقه، سلامت جوانهها و افزایش کیفیت میوه میشود.
کود سولفات آمونیوم یک بهبود دهنده عالی برای خاک محسوب شده و علاوه بر تامین گوگرد مورد نیاز گیاهان، در کنار محلولهای علفکش برای کنترل علفهای هرز نیز استفاده میشود. بنابراین استفاده بهینه و زیر نظر کارشناس کشاورزی از کود سولفات آمونیوم برای انواع محصولات کشاورزی مانند پسته، مرکبات، انگور، گندم، برنج، سبزی و صیفی و محصولات گلخانهای توصیه میشود. نحوه و میزان استفاده از کود سولفات آمونیوم در انواع زمینهای کشاورزی زراعی و باغی در مقالات بعدی ساینوتک ارائه شده است.
