نام سولفاتها عموما با صنایع نهادههای دامی و کشاورزی گره خورده است. بیش از 90 درصد سولفات آمونیوم و سولفات پتاسیم تولیدی در دنیا در صنعت کشاورزی مصرف میشود و تامین کنندههای عناصر مغذی نیتروژن، پتاسیم و گوگرد برای گیاهان هستند. سولفاتهای منیزیم، مس، روی، منگنز و … نیز علاوه بر اینکه در صنعت کشاورزی به عنوان کود مورد استفاده قرار میگیرند به طور مستقیم یا غیرمستقیم در صنایع دامپروری به عنوان مکملهای خوراک دام و طیور کاربرد دارند. بنابراین میتوان از سایر بازارها و کاربردهای سولفات پتاسیم و سولفات آمونیوم چشم پوشی کرد و حوزه کشاورزی را به عنوان تنها بازار و کاربرد اصلی این محصولات نام برد.
علی رغم اینکه سولفات آمونیوم رقبای دیگری در صنعت کودهای کشاورزی دارد اما سولفات پتاسیم را میتوان به عنوان برنده بلامنازع بازار کودهای کشاورزی پتاسه عنوان کرد. اوره به دلیل داشتن 46 درصد محتوای نیتروژن، محصولی جذابتر و زودبازدهتر نسبت به سولفات آمونیوم محسوب میشود اما مضراتی برای محیط زیست و سلامت جامعه دارد که موجب آغاز روند گرایش بازار به سمت سولفات آمونیوم شده است اما سولفات پتاسیم با اینکه حدود 10 درصد محتوای K2O کمتری نسبت به کلرید پتاسیم دارد اما به دلیل فقدان یون کلر در ترکیب خود با استقبال صنایع کشاورزی مواجه شده است. سوالی که مطرح میشود این است که چه میزان پایداری در مصرف این ترکیبات در بازار وجود دارد و آیا روندهای جهانی نشان دهنده رشد تقاضا برای این محصولات است و یا قرار است بازار کودهای کشاورزی به تدریج به سمت رکود حرکت کند؟
آمارهای جهانی نشان میدهد با توجه به مقوله تامین امنیت پایدار غذایی جوامع انسانی و نیاز روزافزون به تولید غذا در این کره خاکی در کنار محدود شدن منابع تامین مواد اولیه تولید انواع کودهای کشاورزی، تقاضای کودهای سولفات آمونیوم و سولفات پتاسیم دست کم در دهه آینده رو به رشد خواهد بود. پیشبینی میشود به طور متوسط سالیانه 4 درصد تقاضای انواع کودهای کشاورزی در دنیا رشد داشته باشد.
کاربردهای عمده سولفات آمونیوم ساینوتک
کاربرد سولفات آمونیوم ساینوتک عموما در مواردی است که نیاز به مکملهای حاوی نیتروژن و گوگرد وجود دارد. این ترکیبات، موجب تامین مواد مورد نیاز برای رشد گیاهان میشوند. سولفات آمونیوم ساینوتک منبع بسیار غنی از گوگرد برای تامین مواد مورد نیاز رشد بسیاری از محصولات کشاورزی است اما به دلیل داشتن 21 درصد نیتروژن، ممکن است کودهای دیگری در کنار آن نیز استفاده شوند. به دلیل وجود عامل نیتروژندار در ترکیب سولفات آمونیوم ساینوتک، این ماده برای خاکهای فرسایش دیده و سیلزده برای تولید برنج، باغها و گلخانهها کاربرد وسیعی دارد.
محلول حاوی سولفات آمونیوم ساینوتک حل شده معمولا به اسپریهای علفکش اضافه میشود تا اثرگذاری این مواد را افزایش دهد. پس از اضافه کردن سولفات آمونیوم ساینوتک به خاک، سولفات آمونیوم ساینوتک به اجزای خود حل میشود. در صورتی که این ماده در سطح خاک باقی بماند، آمونیاک مستعد اتلاف گاز در شرایط قلیایی است. در این شرایط، وارد کردن محلول به داخل خاک و یا استفاده از آن قبل از آبیاری یا بارندگی احتمالی لازم است.
بسیاری از محصولات کشاورزی امکان استفاده از هر دو شکل امونیاک و نیتراتِ نیتروژن را برای رشد دارند. در خاکهای گرم میکروبها سریعا اقدام به تبدیل کردن آمونیاک به نیترات میکنند. در طول این واکنش میکروبی، یون H+ آزاد میشود و اسیدیته خاک بالا میرود. سولفات آمونیوم ساینوتک تاثیر اسیدی کردن بر خاک دارد و عمده این تاثیر به دلیل فرایند نیتراته شدن است و ارتباطی به وجود سولفات ندارد زیرا سولفات تنها به اندازه ناچیزی بر روی pH اثرگذار است.
از جمله سایر کاربردهای گریدهای مختلف سولفات آمونیوم، میتوان به افزودن آن به نان به عنوان نرم کننده خمیر اشاره کرد. همچنین از این ماده به عنوان یکی از اجزای مواد ضد حریق در کپسولهای آتشنشانی استفاده میشود. همچنین کاربردهای دیگری در صنایع شیمیایی، چوب، کاغذ و دارویی دارد. شکل زیر سهم بازار هر یک از کاربردهای مختلف سولفات آمونیوم را نشان میدهد.
سولفات آمونیوم ساینوتک مانند سایر مواد کودی آمونیاکی ماهیتا اسیدی است و بر اساس مطالعات انجام شده زمانی که به خاک افزوده میشود، افزایشی در غلظت یون هیدروژن محلول موجود در خاک اتفاق میافتد. زمانی که اسیدی بودن خاک افزایش مییابد، بسیاری از فرایندهای مفید در خاک شروع میشوند. اسیدی شدن خاک در اثر افزودن سولفات آمونیوم ساینوتک میتواند با استفاده از آهک یا سایر مواد قلیایی کنترل شود. نمودار زیر وضعیت تقاضای جهانی برای سولفات آمونیوم را به تفکیک کاربردهای آن نشان میدهد.
کسب اطلاعات بیشتر:”بررسی و تحلیل بازار جهانی تولید و فروش سولفات پتاسیم و سولفات آمونیوم“
در ایران نیز عمده کاربرد سولفات آمونیوم تولیدی که عمدتا به صورت تولید سنتزی است در صنعت کودهای کشاورزی است. میزان مصرف سولفات آمونیوم در سایر صنایع بسیار ناچیز است. برآورد شده است که میزان تولید واقعی سولفات آمونیوم گرانول و کریستال در کشور تا تابستان 1403 کمتر از 150 هزار تن در سال بوده است اما بر اساس طرحهای در دست احداث بویژه در صنایعی که با هدف جذب گازهای اسیدی انجام میشود، میزان ظرفیت تولید سولفات آمونیوم ایران در 5 سال آینده به بیش از 600 هزار تن در سال خواهد رسید.
در حال حاضر میزان تقاضای واقعی بر اساس شرایط بازار کود کشور حدود 220 هزار تن در سال است. همچنین بازار حدود 1 میلیون تنی سولفات آمونیوم در کشورهای منطقه شامل ترکیه، عراق، سوریه، افغانستان و پاکستان برای سولفات آمونیوم تولیدی در ایران وجود دارد هر چند با تغییر در سیاستهای کلان حوزه کشاورزی مانند اعطای یارانه و محدودیتهایی مانند افزایش هزینههای تولید و کمبود آب، میزان تقاضا برای استفاده از این کود در سالهای آینده افزایش خواهد یافت و پیش بینی میشود در دهه آینده این میزان به 500 هزار تن در سال نیز برسد.
کاربردهای عمده سولفات پتاسیم ساینوتک
تمایل صنعت کشاورزی دنیا به استفاده از کودهای کشاورزی کارآمدتر و بهینهتر است. سولفات پتاسیم ساینوتک نیز یکی از این کودهای کشاورزی است که به دلیل خواص و عملکرد خاص آن مورد توجه صنعت کشاورزی دنیا قرار گرفته است. افزایش باردهی گیاهان، استفاده آسان، تامین مقادیر کافی پتاسیم و سولفور برای رشد گیاهان از جمله ویژگیهایی است که موجب رشد استفاده از این کود شده است. استفاده از این کود آثار منفی کلر در خاک را از بین برده است. حلالیت بالای این کود در کنار خواص ذکر شده باعث شد تا این کود بتواند جایگاه خود را در میان کودهای سنتی مورد استفاده کشاورزی دنیا پیدا کند. دولتها نیز با توجه به ویژگیهای این کود بخصوص در توسعه پایدار صنعت کشاورزی حمایتهای لازم را برای توسعه بازار این کود انجام دادهاند.
سولفات پتاسیم ساینوتک موجب فعال شدن واکنشهای آنزیمی، سنتز پروتئینها، تشکیل نشاسته و مواد قندی، تنظیم جریان آب در سلولها و برگهای گیاهان میشود. عموما میزان پتاسیم موجود در خاک که برای رشد گیاهان کافی باشد، پایین است و نیاز به استفاده از کودهای پتاسه مانند سولفات پتاسیم وجود دارد. میزان K موجود در سولفات پتاسیم ساینوتک تفاوت زیادی با محتوای پتاسیم سایر کودهای پتاسه ندارد، این در حالی است که این کود، گوگرد مورد نیاز گیاه را نیز تامین میکند. کود سولفات پتاسیم ساینوتک از طریق حل کردن آن در آب و اسپری کردن آن در زمینهای کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد. بنابراین مهمترین کاربرد سولفات پتاسیم ساینوتک در حوزه کودهای کشاورزی است و میزان کاربرد آن در سایر صنایع بسیار ناچیز است. در دنیا تقریبا 99 درصد سولفات پتاسیم با خلوص بالای 99 درصد وزنی در کشاورزی مصرف میشود.
سایر سولفات پتاسیم تولیدی در دنیا در مصارف صنعتی و تولید مواد شیمیایی، شوینده، شیشه و … مورد استفاده قرار میگیرد. از سایر کاربردهای سولفات پتاسیم میتوان کاربرد در تولید پنلهای گچی و سیمان، تولید پتاسیم آلومینیوم سولفات، تولید شیشه و سرامیک، مخلوط با سایر ترکیبات و استفاده به عنوان ساینده، تولید قالب و روانکارها و مواد ضد حریق و انفجار اشاره کرد. همچنین گریدهای دارویی و غذایی آن، کاربردهایی در صنایع غذایی و دارویی نیز دارد.
مقاله مرتبط:”آنالیز روند تولید و پیشبینی قیمت سولفات پتاسیم و سولفات آمونیوم“
